اضطرابِ فرهنگی و تبعات آن

نویسنده: حکیم میاحی

مقدمه

هنگامی که با یک پدیده نوظهور مواجه می شویم، ما ناخواسته دچار اضطراب می شویم و این پدیده، اگر یک جامعه را گرفتار کرده باشد، این اضطراب به مراتب بیشتر می شود. دلیل این امر بخاطر نداشتن شناخت کافی در مورد آن پدیده است. یکی از این موارد کرونا است؛ پدیده ای که باعث ایجاد رُعب و اضطراب در طیفی از مردم شده، و از کودک گرفته تا بزرگسال در این مدت، احتمالاً همه این سراسیمگیِ احساسی را تجربه کرده ایم. گر چه کرونا تاکنون مدت زمان زیادی مهمان ما بوده، از طرف دیگر فرهنگ جدیدی نیز به همراه خود آورده است. ما بدون کرونا آنقدر برای ماسک ارزش قائل نبودیم، فاصله اجتماعی را به خوبی نمی دانستیم و  قرنطینه خانگی را فقط در اخبار می شنیدیم. اما درکنار همه اینها، این فرهنگ نوظهور برای ما تبعاتی نیز داشته است. یکی از این تبعات، اضطراب است.

ما در گوش همدیگر، با لحنی مملوء از نگرانی کرونا را نجوا می کنیم، می خواهیم این مقصود را به همدیگر برسانیم؛ مراقب باشیم، کرونا خطرناک است. اما ظاهراً این نجواها برای برخی افراد جامعه، بیش از آنکه تصور کنیم گران بوده است. اضطرابِ فرهنگی، اشاره به این دارد که یک فرهنگ برای افراد یک جامعه رسالتی اضطراب آور و هراس انگیز دارد. مثلاً پیام (رسالت) کرونا این است: آمار مبتلایان، بستری ها، وضعیت قرمز و سرانجام مرگ.

اضطراب فرهنگی، اضطرابی است اکتسابی، که منشاء آن بیشتر مربوط به محیط است. این اضطراب را نمی توان همتراز با اضطراب اجتماعی بدانیم، چرا که اضطراب اجتماعی ممکن است ریشه آن مربوط به دوران کودکی، خانواده، محیط و ممکن است دلایل متفاوتی داشته باشد. همچنین اضطراب فرهنگی را تنها نمی توان به یک عامل ربط داد، بلکه عوامل دیگری وجود دارند که ممکن است در ایجاد اضطراب فرهنگی نقش داشته باشند. برای مثال هنگامی که سوخت خودروها سهمیه بندی شد، مردم مکلف شدند از کارت سوخت استفاده کنند. این فرهنگ جدید ابتدا با نارضایتی و اعتراض از سوی مردم مواجه شد اما پس گذشت مدت زمانی مردم ناچار شدند این موضوع را بپذیرند. دلیل نگرانی مردم در این خصوص، بیشتر مربوط به فرهنگ جدید نبود(فرهنگ کارت سوخت)، بلکه مسائل و مشکلاتی است که انتظار آن کشیده می شد. همچون افزایش قیمت سوخت و افزایش نرخ کرایه. در نتیجه در اینجا موضوع به بحث اقتصادی بر می گردد.(پیام فرهنگ).

علائم اضطراب فرهنگی: نگارنده معتقد است، اضطراب فرهنگی در نتیجه عوامل متعددی شکل می گیرد در نتیجه تعیین اینکه چه علایمی دارد دشوار است. لذا این مطالعه می تواند به عنوان یک فرضیه و یا موضوعی برای ادامه راه برای محققان باشد. آنچه در این مطالعه انجام شده است صرفاً نظرات خود نگارنده است.

نتیجه گیری:

در خصوص فرهنگِ کرونا که این روزها موضوع اصلی محافل است، نگرانی یا اضطراب مردم شاید بیشتر مربوط به موضوعاتی همچون «اگه قرنطینه بشویم فردا چی بخوریم؟» ، «شکم بچه هام رو چطوری سیر کنم؟» است. نگارنده، خود اگر چه در این خصوص مطالعه غیررسمی داشته و با افراد زیادی مصاحبه داشته، نیز احتمال می دهد که نگرانی یا اضطراب فرهنگیِ ناشی از بیماری کرونا ابتدا مربوط به موضوعات اقتصادی و پس از آن سلامت مردم بوده است. اگر بی طرفانه به موضوع نگاه کنیم شاید بتوان گفت که طبقات مرفه جامعه بیشتر درگیر اضطراب سلامتی و طبقات متوسط رو به پایین بیشتر نگران مسائل اقصادی هستند تا سلامتی! در نتیجه پیام کرونا برای همه افراد جامعه یکسان نبوده و این خود به افزایش اضطراب فرهنگی کمک می کند.

اما در کنار این مسائل که باعث می شوند اضطراب فرهنگی را بیشتر تجربه کنیم، «شایعه» است. شایعه در ردیف پیام هایی است که برای تحریک هیجانی، ترس را فریاد می کِشَد. شایعه کسی را قانع نمی کند، چیزی را به زبان می آورد که عموم حاضرند آن را باور کنند. ابهام نیز می تواند به زایش شایعه کمک کند. ابهام، خود می تواند هنگامی زاییده شود که خبر به روشنی داده نشود، یا دو توصیف متضاد از یک رخداد عرضه گردد، یا افراد به خوبی نفهمند که اخبار چه گفته است. (چنین شایعه ای را در سال ۱۹۸۷ درباره امکان ابتلا به ویروس ایدز از طریق دندان پزشکی دیدیم).

بخصوص اگر با اعداد و ارقام بازی کنیم و آمار یک واقعه یا یک پدیده را بیش از آنکه هست، افزایش و یا کاهش دهیم. بدیهی است این امر در کنار اوامر گفته شده، موجب افزایش اضطراب و نگرانی در مردم می شود.

اما مشکل دیگری که فرهنگ کرونا برای ما آورده، تشدید مشکلات روانی در برخی افراد است. برای مثال افراد وسواسی که خود قبلاً وسواس نظافت داشته اند، به دلیل رعایت مسائل بهداشتی، که این روزها بیشتر تاکید می شود، احتمالاً بیشتر گرفتار وسواس شوند. این امر حتی موجب می شود که در بین اعضای خانواده تنش صورت بگیرد. بخصوص این روزها که تاکید بر قرنطینه خانگی نیز هست. همچنین افرادی که وسواس بیماری دارند، هرگونه علامت در بدن را ممکن است دال بر وجود بیماری کرونا بدانند.

منابع:

میاحی، حکیم(۱۳۹۹). اضطراب فرهنگی. فصلنامه علمی روان نویس: گروه روان شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز.شماره ۱۳، ص ۳٫

هر گونه کپی‌برداری از این مقاله، با ذکر نام منبع و مؤلف آن بلامانع است. copyright©