دست بافته های حصیری در خوزستان

خوزستان از جمله استانهای کشور است که در زمینه صنایع دستی حصیری دارای قدمت و اصالت است.
مردم استان خوزستان صنایع دستی حصیری را در غالب، بوریابافی ، حصیربافی ، کپوبافی و ترکه بافی انجام می دهند. در این قسمت به اختصار صنایع دستی حصیری بررسی می شود.
ماجرای بافتن و دوختن برگهای خشک از درخت نخل آغاز می شود. درختی که از دیرباز در زندگی مردم استان نقش پر رنگ و مقدسی داشته است.
پس از تمیز کردن شاخه های درخت نخل، برخی از شاخه ها برای حصیربافی جمع آوری و خشک می شوند. حصیربافی صنعتی است که منحصرا با برگ خشکیده نخل انجام می شود و معمولا توسط مردم عرب خوزستان انجام می شود. مردم عرب برگ خشکیده نخل را خوص می نامند و صنایع دستی حصیری را اسفافه.
درباره گسترش این صنعت در خوزستان می توان گفت هر کجا درخت نخل باشد می توان ردی از حصیربافی را در آنجا پیدا کرد.
کحیله دوسبان زنی از شهر شادگان است که از وقتی به خاطر می آورد در کنار بزرگترهای خود به حصیربافی مشغول بوده است. کحیله حصیربافی مردم خوزستان را شامل دو تکنیک اسفافه یا بافت نواری و اخرازه یا بافت کپو معرفی کرده و تاکید می کند: اسفافه در بین مردم عرب رواج دارد و البته اخرازه نیز در میان مردان و زنان نیز از محبوبیت برخوردار است.
بنا بر گفته کحیله حصیربافی مردم خوزستان فقط با مواد اولیه خوص انجام می شود و ماده دیگری به کار برده نمی شود این شیوه از اصالت خاص حصیربافی است که در برخی شهر با اضافه کردن انواع نخهای رنگی به حصیر است.
بافت نواری توسط خوص های اغلب نخلهای استان صورت می گیرد اما خوص برخی از نخلها مثل استعمران و خصاب برای حصیربافی مناسب تر است. بلند بودن خوص و استحکام آن در حصیربافی از اهمیت زیادی برخوردار است.

• نقش رجل الزوزور

ابوطعمه مردی ۸۳ ساله است که ساکن روستای گمبوعه در شهرستان حمیدیه است او می گوید: زنان عرب در بافتن سفیفه تجربه و مهارت زیادی دارند، چون از کودکی در میان انواع نخل و خوص و مادرانی هنرمند بزرگ می شوند و معمولا اغلب وسایل زندگی آنها را همین ظروف حصیری تشکیل می دهد.
او به یکی از نقوش رایج در حصیربافی مردم عرب اشاره می کند و توضیح می دهد: از کودکی می دیدم نقش رجل الزرزور خیلی زیاد در ظروف بافته شده از خوص تکرار می شود و احتمالا این اولین نقشی بوده که من با آن آشنا شده ام.

• حصیربافی هنری وابسته به جنس نیست

شاید شما هم از آن دسته افرادی باشید که حصیربافی را هنری می دانید که توسط زنان انجام می شود. اما اینطور نیست در استان خوزستان مردانی هستند که حصیربافی را خیلی هنرمندانه انجام می دهند، عادل برکتی از اهالی دشت آزادگان یکی از مردان جوانی است که بیش از ۱۲ سال است به این حرفه مشغول است و در حال حاضر از همین راه امرار معاش می کند. او علاوه بر حصیربافی در اخرازه نیز مهارت دارد.
عادل برکتی خوص های مورد نیازش را نیز خودش رنگ آمیزی می کند.

• پی نوشت:

– اسفافه: بافت نواری

– اخرازه: بافت مفتولی، این نوع بافت به نام کپوبافی رایج است

– رجل الزرزور: پای گنجشک، یکی از نقوش رایج حصیربافی مردم عرب خوزستان

مهناز بنی تمیم، دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر