ساختمان هلال احمر مربوط به دوره‌ی قاجار می‌باشد که این دوره را می توان به عنوان دروازه ورود مدرنیته به معماری ایران دانست. در این دوره به دلیل آمد و شد هیأت حاکمه به اروپا، راه اندازی کنسول‌گری‌های اروپایی در ایران و بالعکس، سفر ناصرالدین شاه به اروپا، حضور معماران روسی و ارمنی در ساخت و سازها، تحصیل معماران ایرانی در اروپا و استفاده از استادان و معلمان اروپایی در مدرسه‌ی دارالفنون، بیشتر ساختمان‌ها تلفیقی از سنت و مدرنیته شرق و غرب هستند. در دوره ی قاجار به دلیل شکل‌گیری معماری خیابانی و ورود اتومبیل به ایران، تقریبا فرم بیشتر ساختمان‌ها از حالت درون‌گرا به برون‌گرا و تمایل به ارتباط بصری بیشتری با خیابان و فضای خارج پیدا کرد.
ساختمان هلال احمر نیز از این امر مستثنی نبوده و ویژگی‌های ذکر شده در آن قابل مشاهده است.
ساختمان دو اشکوبه ی هلال احمر متناسب با خصوصیات اقلیمی و شرایط آب و هوایی منطقه گرم و مرطوب خرمشهر طراحی و ساخته شده، به گونه‌ای که در گرمای شدید تابستان به‌دلیل وجود ایوان‌های مقابل اتاق‌ها از شدت تابش آفتاب کاسته شده و باعث کاهش دمای هوا در فضاهای بسته شده است. قطور بودن جرزها و وجود لایه‌ی کاهگل بر روی بام باعث کمک مضاعف به تعدیل دمای هوا و کاهش چشم‌گیر آن نسبت به دمای خارج از ساختمان می‌شده است. همچنین وجود بازشوهای متعدد و مقابل هم به ایجاد کوران هوا و تهویه‌ی مداوم کمک بسیاری نموده است. پوشش هر دو طبقه‌ی بنای هلال‌احمر از نوع تخت با تیرهای چوبی بوده است. بنای هلال‌احمر به‌صورت کوشک مانند و برون‌گرا می‌باشد که استفاده از نور طبیعی در ساعات مختلف روز، مکث، عبور و تماشا در سازمان فضایی آن به‌خوبی رعایت شده است. تزیینات به‌کار رفته در نمای ساختمان هلال احمر شامل نَغُول‌های آجری در اطراف قوس‌های ورودی‌ها و قطار بندی در رُخ‌بام بنا می‌باشد. نَغُول جمع کلمه‌ی نَغِل به معنی گودی است. این المان جنبه‌ی تزیینی در نمای ساختمان‌ها داشته و اغلب دارای شکل هندسی مستطیل و یا مربع می‌باشد که معمولاً در بالای سردرها و گاه به‌صورت ترکیبی همراه با طاق‌نما ساخته می‌شود. قوس‌ها (چفدها)ی به‌کار رفته در ساختمان هلال احمر به‌صورت “مازه‌دار” از نوع چفد مازه‌ای کُند (بیز یا هَلوچین کُند) و مازه‌ای کَفته می‌باشند.
ویژگی‌های موجود در فضاهای ساختمان هلال احمر:
- حضور همزمان سه گونه فضای باز مانند: حیاط، نیمه باز (پوشیده) مانند: ایوان و بسته مانند: اناق‌ها
- وجود نسبت‌ها و تناسبات مختلف در سه فضای باز، نیمه باز و بسته
- امکان انجام فعالیت درسه فضای باز، نیمه باز و بسته
- انعطاف پذیری فضاها در مقابل پویایی، رفتار و حالات انسانی، عملکردها و ایجاد تعادل
- ارتباط بصری مستقیم اکثر اتاق‌ها با فضای آزاد و استفاده از چشم‌انداز زیبای کانال عضدی
- وجود تقارن در طراحی فضاها و همچنین در نماهای ساختمان
بنای تاریخی و ارزشمند هلال‌احمر در تاریخ ۱۳۷۹/۸/۱۶ (۲۰۰۰/۱۱/۷) با شماره‌ی ۲۸۴۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
محقق و مترجم: نجلا درخشانی؛ کارشناسی ارشد مرمت و احیاء بناها و بافتهای تاریخی
(Red Crescent Monument (Former British Consulate
This monument was built in Qajar period. Th construction of this building was made in the way to be compatible with hot and humid climate of Khorramshahr. The porch in front of the rooms, reduced the intensity of the heat from sunlight and decreased the indoor temperature. To help keep the inside cool in the very hot days of summer, the roof was thatched with a mixture of clay and straw and the walls made thick. A large number of openings and contours created airflow and continuous air conditioning. Roofs of both stories in the building are made of lumber. The open area surrounding the building provides the advantages of being able to catch the most sunlight, and making the outside view building easily visible.
Some of the decorations used in the Red Crescent Building include brick arches above the entrances, the deeper layers of brick rows called “Noghul” on the top of the arches, and the brick rows on the exterior of the building. Noghul is a decorative aspect in the facade of building which has a rectangular or square shape, and usually is constructed on top of the facades and sometimes in combination with the arch. The type of arches in this building is Catenary Ach, or semi-circular arch.
:(Features in the Red Crescent Buildings (Consulate
Presence of three types of spaces in the same building: Open (the yard), half-open (porch), and closed(room)m
Appropriate proportions of the spaces; open, half open, and closed
Being able to carry out activities in all three types of spaces
Arrangement of spaces allows flexibility in utilizing them to perform activities and functions inside.
Visibility of outside from most rooms and of the beautiful view of the AzodiCanal
Symmetry in design of the spaces as well as in the building’s outside features.
The historic and valuable “Red Crescent Monument” was registered on 1379/8/16 (7/11/2000) with the number of 2845 in the list of national works of Iran.
by: Najla Derakhshani
Reference: National monuments of abadan and khorramshahr (arvand free zone)
منبع: کتاب آثار ملی آبادان و خرمشهر (منطقه ی آزاد اروند)
