صدایی که هرگز خاموش نشد

امّ کلثوم دختر ابراهیم البَلتاجی بود و در سال ۱۸۹۸ یا به قول دیگر، در سال ۱۹۰۴ در روستای طمای الزهایره، سنبلاوین در استان دقهلیه واقع در شمال قاهره و مابین قاهره و اسکندریه به دنیا آمد. پدرش اذان‌گوی روستا بود.

امّ کلثوم از کودکی سروده‌های پدرش را از بر می‌کرد و در ده‌سالگی به خواندن برای مردم در خانهٔ بزرگ روستا پرداخت و در حالی که سیزده سال بیشتر نداشت، به‌همراه پدرش در روستاها می‌گشت و تواشیح دینی و شعرهای عارفانه می‌خواند. صوت ام کلثوم در همین ایام توسط استادان فن، کسانی چون شیخ ابوالعلاء محمد و شیخ زکریّا احمد شناسایی شد.

دوران خوانندگی امّ کلثوم از ۱۳سالگی تا ۷۳سالگی او ادامه یافت؛ یعنی ۶۰ سال تمام.

امّ کلثوم به سیاست نیز نزدیک شده‌بود و ترانهٔ «سیّدالرّئیس» را برای جمال عبدالناصر خواند.

ام کلثوم، ملقب به «ستارهٔ خاور» (کوکب الشرق)، سرانجام در سال ۱۹۷۵ درگذشت.

با گذشت بیش از چهل سال از درگذشت کوکب الشرق، همچنان رادیو مصر هر روز غروب ساعت ۵ و ۹ بعدازظهر به مدت دو ساعت ترانه‌های ام کلثوم را برای شنوندگان و علاقه‌مندان او پخش می‌کند.

ام کلثوم صدایی که هرگز خاموش نشد، اگرچه ترانه‌های امّ کلثوم به زبان عربی است، ولی در ایران نیز محبوبیت خاصی دارد و تأثیر شعر و ترانه‌های او بر شعر و ترانه‌های فارسی دیده می‌شود. صدای وی را می‌ستاید.

افديه إن حافظ الهوى أو ضيعا
ملك الفؤاد فما عسى أن أصنعا
فدای او می گردم گرچه از این عشق محافظت کرد و گرچه تباه
مالک قلب من شد! و دگر کاری از من ساخته نیست…

من لم يذق ظلم الحبيب كظلمه
حلوا فقد جاهل المحبة فودعى
آن‌که ظلم معشوق را شیرین ندید
جاهلانه با محبت وداع گفته

يا أيها الوجه الجميل تدارك
الصبرالجميل فقد عفا وتضعضعا
ای چهره‌ی زیبا، خود را پذیرای
صبری زیبا کن؛ چراکه این چهره محو و ویران خواهد گشت

هل في فؤادك رحمة لمتيم
ضمت جوانحه فؤادا موجعا
آیا در قلبت رحمی برای این عاشق جان باخته و مخلص داری ؟
چراکه بال‌های قلب زخمی و رنج کشیده ی مرا در آغوش گرفتی

هل من سبيل أن أبث صبابتي
أو أشتكي بلواي أو أتوجعا
آیا راهی هست که اشتیاقم را آشکار کنم؟
و یا از بلایی که بدان دچارم شکایتی کرده و از درد به خود بپیچم؟

إني لأستحيي كما عودتني
بسوى رضاك إليك أن أتشفعا
باز زنده خواهم شد هم‌چنان که تو مرا بدان عادت داده‌ای
و تنها به امید رضای تو، دست به دامانت خواهم شد

شاعر: ابن النبیه المصری
آهنگساز: ابوعلا محمد
خواننده: ام کلثوم
سال انتشار ترانه: ۱۹۲۸
ترجمه: عبدالله محیسن