نگاهی به آثار شهید بهروز مرادی و ماندگارسازی نام او با احیاء یکی از بناهای باقی مانده از جنگ

نویسنده: نجلا درخشانی

به بهانه روز جهانی هنر و روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی

گذشته‌های پیچیده: آینده‌های گوناگون؛ موضوع سال ۲۰۲۱ ایکوموس جهانی

شهيد بهروز مرادی در اول دی ماه ۱۳۳۵ه.ش. در خرمشهر و در خانواده‌ای اصفهانی متولد شد. تحصيلاتش را در خرمشهر شروع كرد و در مدرسه بازرگانی كوروش كبير، با شهيد «محمدعلی جهان آراء» همكلاس بود. پس از آن به عنوان معلم آغاز به كار كرد.
بهروز به همراه ساير بچه‌های خرمشهر، در جريان پيروزی انقلاب اسلامی نقش موثر داشته است.
او در سال ۱۳۶۴ه.ش. در رشته هنر در دانشگاه پرديس اصفهان قبول شده و مشغول به تحصيل شد، اما بخاطر حضور در جبهه جنگ و دفاع از خاک و ناموس خود، تحصیل را نیمه کاره رها کرده و به طور کامل در خرمشهر ماند و بجای قلم و دفتر در دانشگاه، ارپی جی، دوربین و قلم بدست گرفته و در خرمشهر به دفاع و ثبت وقایع و مکتوباتی پرداخت که بعدها آثاری ماندگار شده و سرلوحه کار خیلی از مستندسازان بوده‌اند.
شهید مرادی همان جوان خوش خط و هنرمندی است که تابلوی: «به خرمشهر خوش آمدید، جمعیت ۳۶ میلیون نفر» را نوشته و مانند یک سند تاریخی از خود به یادگار گذاشت به‌طوری‌که اکنون این جمله‌ی ساده اما پر از معنا و مفهوم نقل محافل جهانیان شده است.
به شهید «بهروز مرادی» لقب قلم سرخ مقاومت خرمشهر داده‌اند زیرا همواره قلم و دفترش همراهش بود و تمام خاطرات آن روزهای خونین را در کنار جنگیدن، روی کاغذ و یا دیوارهای زخمی شهر مینگاشت و نقاشی می‌کرد. نوشته‌ها و طرحهایش بر درو دیوار و کالبد زخمی شهر برای رزمندگان قوت قلب و انرژی بود اما برای نیروهای اشغالگر تضعیف روحیه و پاسخی مصمم و قاطعانه.
عراقی‌ها وقتی شهر را اشغال کردند روی دیوارهای خرمشهر نوشته بودند: «جئنا لنبقی» (آمده‌ایم که بمانیم). بهروز اصرار داشت که این نوشته‌ها باید حفظ شود تا در آینده نشان بدهد که عراقی‌ها برای چه به خرمشهر آمده بودند و برای چه به خاک ایران تجاوز کرده بودند و نشان بدهد که چطور رفتند و با این تفکر بود که بهروز مرادی بعد از آزادی خرمشهر درسومین روز خرداد زیر این جمله را در پاسخ به آنها نوشت: آمدیم نبودید.

بهروز یکی از جوانان همین شهر بود که با افتادن اولین آجر از دیوار های خرمشهر سنگینی اسلحه را روی شانه‌اش احساس کرد و تا آزادی خرمشهر و از آن جا تا عملیات غرور آفرین کربلای پنج در شلمچه که به درجه رفیع شهادت نايل آمد، آن را زمین نگذاشت.
در خاطراتی که از شهید بهروز مرادی توسط هم‌رزمانش نقل شده، ذکر کرده‌اند که بعد از سقوط خرمشهر، وی شب ها با یک ضبط صوت در شهر قدم میزد و صداهای مختلفی را ضبط می‌کرد. شهری که در آن پرنده پر نمی‌زد و تنها صدایی که در آن به گوش می‌رسید؛ صدای گلوله، خمپاره و زوزه باد بود که در میان در و پنجره های خانه های خالی شهر می پیچید. میکروفن ضبطش را کنار شط می‌گذاشت و صدای آب را که با صدای گلوله و انفجار همراه می شد ضبط می‌کرد، از او می پرسند این صداها به چه درد می‌خورد؟ پاسخ می‌دهد:
هم زمان با آرشیو آثار مادی جنگ تحمیلی نیاز به آرشیو صوتی هم خواهیم داشت و این افکت‌های صدا می‌تواند بعدها به مستندسازان ما کمک کند که برای ساخت فیلم هایشان از صداها و افکت های ویژه و خاص خرمشهر استفاده کنند و حس و حال این روزها نیست با صدا به نسل اینده منتقل می‌شود.
او اینگونه بفکر مستند سازی آثار جنگ و نگران فراموش شدن این خاطرات بود، اکنون هم اثار جنگ براحتی پاک می‌شوند چون به آنها به چشم مخروبه و آهن پاره می‌نگرند.
یکی از دلایل اصرار به حفظ آثار باقی مانده از جنگ احترام به خواسته های بهروز مرادی‌ها می‌باشد که همواره می‌‌خواستند آن لحظات سخت و حزن‌انگیز در تاریخ ثبت شود تا آیندگان از این حوادث که بخشی از تاریخشان خواهد بود، با جزییات باخبر شده و بتوانند حس و درک بهتری از انهمه سختی و مشقت مردمی که می‌خواستند سالها زندگی کنند اما دشمن به خاکشان تجاوز کرد، داشته باشند. آثار جنگ نباید پاک شوند اما بدین شکل نیز نباید رها شوند، باید در چرخه گردشگری با حفظ کالبد اما با تغییر کاربری و احیاء (باززنده سازی) وارد شوند تا علاوه بر رفع نیازهای امروز جامعه بومی به رشد اقتصادی شهر از طریق توسعه گردشگری و اشتغال پایدار وابسته به آن، کمک کنند. هدف شهید بهروز مرادی و هم‌رزمانش هم از ثبت و ضبط آن لحظات چه بصورت صوت و چه بصورت تصویر و نوشته، قطعا جز این نبوده است.
ای کاش به بهانه روز جهانی «هنر» و «بناها و محوطه های تاریخی» و به پاس گرامیداشت این شهید گرامی که هنر و آثارش زبانزد جامعه جهانی می‌باشد، یکی از ساختمان‌های باقی مانده از جنگ در خرمشهر را با حفظ کالبد بیرونی، مرمت کرده و با نمایش آثار هنری و دست نوشته‌های شاخص تمامی شهیدان هنرمند دوران جنگ تحمیلی در بخشی از این بنا، به خانه هنر برای هنرمندان جامعه امروز تبدیل می‌کردند تا هنرمندان این دوران با دیدن آثار هنرمندان شهید و جان برکف همواره خط فکری و رشادت‌های آنها را سرلوحه زندگی و فعالیتهای هنری خود قرار دهند و از این طریق ارتباط گذشته که برای خیلی از نسل حال و آینده مانند یک پدیده پیچیده بوده را با آینده برقرار نمایند.
یکی از ساختمان‌های باقی مانده از جنگ در خرمشهر ساختمان قدیم گمرک می‌باشد که در یکی از بهترین نقاط شهر قرار گرفته و می‌تواند بعد از مرمت به خانه هنر، گالری و مرکز فروش صنایع دستی و هنری هنرمندان شهر تبدیل شود.
این ساختمان قبل از دهه‌ی ۴۰ ساخته شده و در دهه ی ۵۰ ، سایت اداری در کنار آن احداث گردید. این بنا در ابتدا نمایندگی شرکت دوژ و جنرال موتور آمریکا در خرمشهر بوده و بخش پشتی ایـن مجموعـه بـه عنـوان گاراژ ، پارکینگ و تعمیرگاه ماشین آلات نیمه سنگین استفاده می‌شده است علاوه بر این چند سالی قبل از دوران جنگ، دفاتر تجاری و بازرگانی مرتب به گمرک و بندر در آن مستقر بوده‌اند برای همین اکنون بنام ساختمان متروکه گمرک معروف می‌باشد. در دوران دفاع مقدس و دوره‌ی اشغال خرمشهر به عنوان مقر یا سنگر و دیده‌بانی نیروهای اشغالگر بعثی و بعد از آزادسازی خرمشهر، رزمندگان ایرانی از آن به عنوان مقر، به دلیل نزدیکی به رودخانه، استفاده می‌کردند. این ساختمان در حال حاضر متروکه بوده و ظاهرا تحت تملک جهاد کشاورزی می‌باشد.
علاوه بر اینکه این بنا و بافت پیرامون آن حکایت‌ها و قصه‌های ناگفته فراوانی در خود نگه داشته که می‌توانند هرکدامشان سوژه‌ای برای یک فیلم، داستان، شعر و خود محتوای خانه هنر باشند، پس از اعطای کاربری جدید آیندگان نیز قطعا حکایت‌هایی به آن می‌افزایند و باز به نسل‌های آتی منتقل می‌کنند و این یعنی تداوم ارتباط گذشته، حال و اینده با کمک احیا و دمیدن روح در یک کالبد زخمی.
با تخریب این آثار بجای مانده از جنگ که بخشی از میراث فرهنگی ما نیز هستند، نتنها یاد و خاطره رزمندگانی که سال‌هایی از عمرشان را در آنها سپری کرده‌اند و بخشی از میراث ناملموس ما محسوب می‌شوند، در معرض خطر فراموشی قرار می‌گیرد، بعلاوه باعث می‌شویم گذشته در گذشته باقی بماند و به نسل آتی برای خلق آینده ای گوناگون و نقش آفرین منتقل نشود.

شهید هنرمند بهروز مرادی در حال خلق اثری زیبا است که
اکنون این اثر در ورودی موزه جنگ قرار دارد