سرمه یا اثمد یا کحل با نام علمی آنتیموان ( antimoan ) از دیر باز مورد استفاده زنان عرب بوده و هیچ گاه به هنگام فرستادن جهیزیه به خانه داماد از قلم نمی افتاد.
با رنگی تیره و براق و رگه هایی نقره ای و تُرد و شکننده نگاه هر بیننده ای رو به خودش جذب می کند؛ کوه های حجاز و کوهستان های شام معادن این سنگ زیبا بوده که با ورود غولهای لوازم آرایشی از رونق افتاده است. البته در کوهستانهای کردستان و ایلام نیز این سنگ یافت می شود.
اولین مردمی که از سرمه برای زیبایی چشمان شان استفاده کردند مصریهای باستان بودند که از خودشان سرمه دانهایی در کنار مومیایى ها به جای گذاشتند.
کشورهای عربی از طرفداران طراز اول این سنگ معجزه آسا هستند همچنین استانهای جنوبی ایران همانند بوشهر، بندر عباس، سیستان و بلوچستان و نیز کشورهای خارجی نظیر هند و پاکستان از طرفداران “سرمه” هستند.
روایت های بسیاری از ائمه اطهار و پیامبر اعظم درباب این سنگ ذکر شده که در این مقاله به چند نمونه اکتفا می کنیم؛ در روایات تأکید بسیار به سرمه اثمد شده است.
پیامبر«صلی‌الله‌علیه» زمانی که به رختخواب می رفتند با سرمه اثمد سرمه می‌کشیدند و به تعداد فرد سرمه می‌کشیدند و به این کار امر می‌نمودند و می‌فرمودند: «من خیر اکحالکم الاثمد یجلوا البصر و ینبت الشعر»
«بهترین سرمه‌های شما اثمد است، بینایی را تقویت می‌کند، مو را می‌رویاند.»
امام باقر «علیه‌السلام» می‌فرمایند: «الاکتحال بالإثمد یطیب النکهه و یشد أشفار العین.»
«سرمه کشیدن با اثمد بدن را خوش‌بو می‌کند، و مژه‌ها را تقویت می‌کند.»
امام صادق «علیه‌السلام» می‌فرمایند: «الإثمد یجلو البصر و ینبت الشعر و یذهب بالدمعه.»
«سرمه اثمد بینایی را تقویت می‌کند، سبب رویش مو می‌شود، اشک (اشک زائد) را قطع می‌کند.»
طرز تهیه و فوائد سرمه :
توصیه اغلب عطاریها بر استفاده خالص آن بوده به طوری که چیز دیگری به آن آغشته نشود.
پس از نگهداری آن در آب به مدت سه روز و تمیز شدنش آن را خشک کرده و در هاون خوب کوبیده و کاملا” نرم کرده و سپس در ظرف مخصوص آن قرار دهید و استفاده کنید.
اما طرز تهیه به روایت زنان عرب شوشی: بعد از کوبیدن و نرم شدن، مواد سرمه را با روغن گاو تركيب کرده و درپیه سوز قرار داده و روی آن را با کاسه فلزی به صورت وارنه پوشانده و بگذارید کاملاً تا انتها بسوزد و در انتها دوده ای که جمع می شود ترکیبی از ما حصل سوختن چربی و سرمه در ظرف مخصوص ریخته و به عنوان ثرمد اعلاء استفاده می شود.
مواد دیگری که به آن اضافه می شود اغلب بی کاربرد و غیر علمی هستند مثل حبه های جو و ..
فوائد بسیای برای سرمه نقل شده از قبیل: تقویت بصر، جلای بینایی، ضد عفونی کننده چشم، از بین برنده عفونتها، میکروبها و انواع باکتریها و قارچهای چشمی. سرمه باعث رشد مجدد مژه ها شده و بینایی را نیز تیز می کند.
مصرف محصولات ارگانیک و طبیعی طرفداران خاص خودشان را دارد اما امروزه بیشتر مشتریان این محصول، خواهان محصول آنتیک و برند خارجی هستند که پر از سرب، مواد شیمیایی و غیر بهداشتی دیگری می باشند. نبود درخواست از دیگر دلایلی ست که می توان عنوان کرد که شیوه سنتی قابل پذیرش عموم نیست و این محصول ارگانیک اجباراً جای خود را به ریمیل و دیگر محصولات مشابه داده است.
این محصولات مصنوعی همچون ریمل به مرور زمان مژه ها را ضعیف و ضعیف تر می کنند.
قیمت سرمه ی اعلاء کاملا” ارزان بوده و هم اکنون در اغلب عطاریهای اهواز و شوش و شوشتر عرضه می شود.
سرمه دانها نیز غالباً برنزی بوده و شکل و شمایل قدیمی خود را هنوز حفظ کرده اند و در دو اندازه کوچک و بزرگ یافت می شوند.
منابع:
- الاصول من الکافی، شیخ کلینی، ج۶، ص۴۹۳.
- دعائم الإسلام، قاضی نعمان مغربی، ج۲، ص۱۴۶.
- عوالی اللئالی، محمد بن علی بن ابراهیم ابن ابی جمهور الأحسائی، ج۱، ص۱۶۷.
- الاصول من الکافی، شیخ کلینی، ج۶، ص۴۹۴.
- مکارم الاخلاق، رضی الدین أبی نصر الحسن بن الفضل الطبرسی، ص۴۶.
- مکارم الاخلاق، رضی الدین أبی نصر الحسن بن الفضل الطبرسی، ص۴۵.
- طب الأئمه، ابن سابور الزیات، ص۸۳.
- الاصول من الکافی، شیخ کلینی، ج۶، ص۴۹۴.
- دعائم الإسلام، قاضی نعمان مغربی، ج۲، ص۱۴۶
