گردشگری و توسعه اقتصادی منطقه آزاد اروند

یکی از بخش‌های مهم اقتصادی کشورها، گردشگری است که سهم عمده‌ای در رشد و توسعه‌ی اقتصادی هر کشور دارد.
گردشگری را می‌توان صنعت سفید و بدون دود نامید، زیرا برخلاف اغلب صنایع تولیدی، بدون آلوده کردن محیط زیست انسانی، باعث دوستی، تفاهم و تبادل فرهنگی بین ملتها شده و صلح و آرامش را برای جوامع به ارمغان می آورد. در تقسیم بندی مهمترين منابع درآمدزايی در جهان، صنعت اکتشاف نفت و بهره برداری از آن به عنوان پردرآمدترين فعالیت صنعتی مطرح می شود و پس از آن صنعت خودروسازی و در رتبه سوم گردشگری و جذب گردشگر قرار دارد.
بر اساس گزارش سازمان جهانی گردشگری، ایران رتبه دهم جاذبه‌های باستانی و تاریخی و رتبه پنجم جاذبه‌های طبیعی را در جهان دارا است و یکی از امن‌ترین کشورهای منطقه و جهان از لحاظ امنیت برای گردشگران خارجی است.
صنعت گردشگری فرصتی‌ست برای فعالیت سرمایه‌گذاران بخش خصوصی داخلی و خارجی و ایجاد اشتغال و اقتصاد پایدار، زیرا گردشگری یکی از سریعترین راههای بازگشت سرمایه و دریافت سود حاصل از آن میباشد و همچنین بالاترین ضریب انباشت سرمایه را داشته و ظریب تکاثری بالاتری را نسبت به سایر فعالیتهای اقتصادی داراست.
گردشگری بعنوان بزرگترین منبع تولید ناخالص داخلی و اشتغال به تمام بخشهای اقتصادی یک کشور مربوط شده و اثرات خود را بر همه‌ی مؤلفه‌های اقتصادی سایر حوزه ها اعم از: درآمد، اشتغال، سطح قیمت‌ها، عرضه و تقاضا، ترازهای مالی و مالیاتی جامعه، تنوع فعالیت‌های اقتصادی، ورود ارز، صادرات نامرئی، بهسازی و توسعه‌ی تأسیسات زیربنایی و … ، میگذارد.
با رونق صنعت گردشگری، سایر بخشهای اقتصادی و صنایعی که به این صنعت کالا یا خدمات ارائه میکنند، همراه با آن رشد خواهند کرد.
اتصال دو شهر آبادان و خرمشهر و نزدیکی این دو به یکدیگر علاوه بر ایجاد یک منطقه‌ی بزرگ و تأثیرگذار بر امر سیاست و اقتصاد کشور، رابطه‌ی تنگاتنگی را نیز بین این دو شهر ایجاد کرده به‌طوری‌که نمی‌توان برای یکی از آن‌ها جداگانه در طرح‌های کلان و چشم‌اندازهای آتی تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری کرد.
یکی از این طرح‌ها و چشم‌اندازها، برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری در حوزه‌ی گردشگری جهت رشد و رونق اقتصادی منطقه می‌باشد.
افزايش روز افزون نقش گردشگری و گذران اوقات فراغت در ارتقای كيفيت زندگی شهری، ‌برنامه‌ ريزی توسعه‌ ی شهری را در زمینه‌ ی تدوين سياست‌ها و راهبردهایی جهت اجرای طرح‌های جامع گردشگری و سیاست گذاری‌ در این حوزه سوق می‌دهد.
توسعه‌ ی گردشگری تأثیرات مثبت فراوانی بر توسعه‌ ی اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و زیست‌ محیطی شهر و سیاست‌های کلان شهری خواهد داشت.
توسعه ی گردشگری پایدار و برنامه ریزی صحیح برای آن در گرو شناخت ظرفیت‌های گردشگری منطقه و ارائه‌ی برنامه‌ی مطلوب براساس پتانسیل‌ها و محدودیت‌های هر شهر یا منطقه است. بر این اساس شهرستان‌های خرمشهر و آبادان با داشتن جاذبه‌ها و پتانسیل‌های متعدد بالفعل و بالقوه‌ی گردشگری طبیعی (اکوتوریسم) از قبیل: نخلستان‌های زیبا و بکر، سه رودخانه‌ی بهمنشیر، اروندرود و کارون، گردشگری تجاری بدلیل وجود بندر و گمرک، خاطرات، بناها و محوطه های یادبود باقی مانده از دفاع مقدس، آداب و رسوم بومی و محلی اقوام مختلف، بناها و بافت‌های فرهنگی- تاریخی باارزشی که دروازه‌ی ورود مدرنیته به معماری و شهرسازی محسوب می‌شوند، وجود پالایشگاه و تأسیسات وابسته به آن، وجود مبادی ورودی متنوع از جمله: ریلی، هوایی، دریایی و جاده ای، وجود صنعت لنج و کشتی سازی؛ می‌توانند با برنامه‌ریزی راهبردی و توسعه‌ی سرمایه‌گذاری، به منزله ی یکی از قطب‌های گردشگری، به خصوص گردشگری صنعتی، تجاری، آبی و جنگ، در منطقه‌ی جنوب غرب کشور مطرح شده و به ایرانی کوچک در حوزه‌ی گردشگری تبدیل شوند.
جهت ایجاد گردشگری پایدار ابتدا باید زیرساختهای لازم مهیا شود سپس برنامه ریزیهای راهبردی جهت تعیین مسیرها و انواع جاذبه‌های گردشگری در منطقه صورت پذیرد.
توسعه‌‎ی گردشگری به ویژه در شهرهایی مانند آبادان و خرمشهر، که از یک طرف شامل جاذبه‌ های فراوان گردشگری بوده و از طرف دیگر اتکای بیش از حدی به درآمدهای نفتی داشته و همچنین به آبهای آزاد و خلیج فارس دسترسی مستقیم دارند، می‌تواند با برنامه ریزی اصولی و مناسب و شناسایی فرصتها و پتانسیل‌های گردشگری نقش مؤثری در توسعه‌ ی مناطق شهری و در نتیجه توسعه ی اقتصادی و فرهنگی و تنوع بخشی به اقتصاد منطقه را بر عهده داشته باشد.
مهم‌ترین و مؤثرترین راهکار در توسعه‌ ی صنعت گردشگری و جذب گردشگر در شهرستانهای آبادان و خرمشهر، ايجاد فضاهای مناسب برای استراحت و تفریح گردشگران در مکانهایی از شهر است که دارای چشم‌ اندازهای طبيعی و جذاب می باشند.
همچنین ایجاد مجتمع های تفريحی- توريستی كه دارای امكانات رفاهی، اقامتی و خدماتی مناسب هستند، ميتواند در راستای رشد و توسعه‌ ی گردشگری و ارتقای زمينه‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مؤثر باشد لیکن پیش زمینه این راهکار ایجاد زیرساختهای لازم و ارتقا کمی و کیفی زیرساختهای موجود در منطقه برای جذب سرمایه گذار در حوزه ی گردشگری می باشد.
شهرستانهای آبادان و خرمشهر به‌ دلیل دارا بودن شرايط خاص جغرافيايی، تاريخی، فرهنگی،‌ اجتماعی، مذهبی و سياسی از گذشته تاکنون محل تردد گردشگران داخلی و خارجی زيادی بوده است.
صنعت گردشگری بایستی همواره همسو و هم‌ جهت با توسعه‌ ی پایدار باشد. جهت ایجاد گردشگری طبیعی پایدار لازمست در زمینه توان افزایی روستاهای هدف گردشگری که دارای فضاهای بکر و طبیعی هستند، برنامه ریزی نموده و با در نظر گرفتن روستائیان به عنوان ذینفعان صنعت اکوتوریسم امکان ایجاد زیرساختهای اقتصادی را در جریانی درونزا از طریق مشارکت دادن روستائیان در امر گردشگری و نیز با گسترش فرهنگ حفاظت از محیط زیست روستایی، فراهم نمود.
اصولا هدف از گردشگری طبیعی پایدار توانمندسازی فضاهای طبیعی مانند روستاها و مکان‌هایی با چشم‌انداز جذاب و زیبا و بهینه‌ سازی ساختار فرهنگی – اجتماعی این مکان‌ها از طریق ایجاد فعالیتهای مکمل و مکان‌های استراحتگاهی – تفریحی در کنار حفاظت و نگهداری از محیط‌زیست و جلوگیری از هرگونه مداخله در فرم ارگانیک و فرهنگ آن‌ها می‌باشد.
لذا در صورت فقدان برنامه‌ریزی و سیاست گذاری صحیح در راستای نیل به این اهداف، گردشگری ناپایدار و معکوس رخ می‌دهد که میتواند تاثیرات جبران ناپذیری بر بوم و فرهنگ منطقه داشته باشد.
اولین گام در زمینه‌ی توسعه‌ی گردشگری و تعیین فرصت‌های سرمایه‌گذاری در این دو شهرستان، شناخت جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و طبیعی و … آنها و تعریف مسیرهای گردشگری برای راهنمایی گردشگران در هر یک از محورها و نهایتا تعریف راهبردهای ایجاد گردشگری پایدار می‌باشد. با ایجاد گردشگری پایدار، اقتصادی پایدار نیز برای منطقه رقم خواهد خورد که بدون اتکا به منابع نفتی و با جذب سرمایه گذار در حوزه ی گردشگری باعث ایجاد کسب و کار و درامدهای پایداری در منطقه خواهد شد، زیرا اشتغال پایدار و رشد و توسعه اقتصادی هر منطقه برایند سرمایه گذاری و توسعه زیرساختی در صنعت گردشگری می باشد.

بنابراین در صورتی که زیرساختهای مورد نیاز برای سرمایه گذاران در حوزه ی گردشگری ایجاد شود، میتوان با هدایت و جذب سرمایه گذاران داخلی و خارجی و همچنین با معرفی و برنامه ریزی اصولی، محدوده ی منطقه ی آزاد اروند را به قطب گردشگری جنوب کشور تبدیل نموده و به رشد و توسعه ی اقتصادی و ایجاد اشتغال پایدار در منطقه کمک بسزایی نمود. و در پایان میتوان با وجود تنوع فراوان در جاذبه های گردشگری منطقه، آبادان و خرمشهر را ایران کوچک گردشگری نامید.

▪️ روز جهانی گردشگری گرامی باید.
شعار سال ۲۰۲۰ سازمان جهانی جهانگردی (unwto) برای این روز: “جهانگردی و توسعه روستایی” می باشد.

نجلا درخشانی؛ کارشناسی ارشد مرمت و احیاء بناها و بافتهای تاریخی